ଧର୍ମର ମାସ କାର୍ତ୍ତିକ l ଏହି ମାସରେ ଧନ୍ୱନ୍ତରୀ ଜୟନ୍ତୀ,କାଳୀପୂଜା,ଗୋବିନ୍ଦ ଚତୁର୍ଦ୍ଦଶୀ,ନାଗଲ ଚତୁର୍ଥୀ,ଦୀପାବଳୀ,ଗୋବର୍ଦ୍ଧନପୂଜା,ଗୋପାଷ୍ଟମୀ ବା ଗୋଷ୍ଠାଷ୍ଟମୀ,ଅଁଳା ନବମୀ,ରାଧା ଦାମୋଦର ପୂଜା,କାର୍ତ୍ତିକବ୍ରତ,ତୁଳସୀ ପୂଜା,ବଡ଼ ଏକାଦଶୀ , ପଞ୍ଚୁକବ୍ରତ,ଆକାଶଦୀପ ଦାନ,ପାୟାଶ୍ରାଦ୍ଧ ଏବଂ ଶେଷରେ କାର୍ତ୍ତିକ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ବା ରାସ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ଆଦି ଅନେକ ପବିତ୍ର ପର୍ବ ପର୍ବାଣି ପଡ଼େ l ଏଥି ପାଇଁ କାର୍ତ୍ତିକ ମାସକୁ ଏକ ମହାପୁଣ୍ୟମୟ ମାସ ବୋଲି ଶାସ୍ତ୍ରମାନେ ବିବେଚନା କରନ୍ତି l କାର୍ତ୍ତିକ ମାହାତ୍ମ୍ୟ ବର୍ଣ୍ଣନା କରି ସ୍କନ୍ଧ ପୁରାଣ କୁହନ୍ତି :-
ମାସାନାଂ କାର୍ତ୍ତିକ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଦେଵାନାଂ ମଧୁସୂଦନଃ l
ତୀର୍ଥ ନାରାୟଣାକ୍ଷାମ୍ହିତ୍ରିତୟମ୍ ଦୁର୍ଲଭମ୍ କଲୌ l
ନାକାର୍ତ୍ତିକ ସମଃମାସୋ ନ କୃତେନ ସମଃଯୁଗମ୍l
ନା ବେଦସଦୃଶ ଶାସ୍ତ୍ରମ୍ ନା ତୀର୍ଥ ଗଙ୍ଗା ସମମ୍ ll
ଆମର ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଶାସ୍ତ୍ରମାନଙ୍କରେ ପ୍ରତିଟି ପର୍ବ, ଓଷା ଏବଂ ବ୍ରତ ପଛରେ କିଛି ନା କିଛି କାହାଣୀ ବା କିମ୍ବଦନ୍ତୀ ରହିଛି l ସେହି ଭଳି ଅଁଳା ନବମୀ ପାଳନ ପଛରେ କେତେକ ପୌରାଣିକ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ଓ କାହାଣୀ ରହିଛି l ଏ ଦିବସଟି କାର୍ତ୍ତିକ ଶୁକ୍ଲ ପକ୍ଷ ନବମୀ ତିଥିରେ ପଡିଥାଏ l ଅଁଳା ନବମୀ ସହିତ ଏହି ଦିନର ମହତ୍ୱ ହେଲା ସତ୍ୟବାଦୀସ୍ଥ ସାକ୍ଷୀ ଗୋପାଳଙ୍କ ପୀଠରେ ମାଆ ରାଧାରାଣୀଙ୍କ ପାଦ ଦର୍ଶନ l କାର୍ତ୍ତିକ ବ୍ରତ ଧାରୀ ହବିଷ୍ୟାଳୀ ମାନେ ଏହିଦିନ ଅଁଳାଗଛମୂଳେ ଏକତ୍ରହୋଇ ଭୋଜନ କରନ୍ତି l ଅଁଳା ଗୋଟିଏ ବୃକ୍ଷବୋଲି ସାଧାରଣତଃ ଆମେ ଜାଣୁ l କିନ୍ତୁ ଅଁଳା କିଏ, କାର୍ତ୍ତିକ ମାସରେ କାହିଁକି ତାହାର ପୂଜା କରାଯାଏ ଏ ନେଇ ବହୁ କାହାଣୀ କିମ୍ବଦନ୍ତୀ ଓ ପୌରାଣିକ ଆଖ୍ୟାୟିକା ମାନ ରହିଛି l
ଅଁଳା,ତୁଳସୀ ଏବଂ ମାଳତୀ ବୃନ୍ଦାବତୀଙ୍କର ତ୍ରି ଗୁଣ ରୂପର ପରିପ୍ରକାଶ l ମା’ ବୃନ୍ଦାବତୀ ଥିଲେ ଦୈତ୍ୟ ଜଳନ୍ଧରଙ୍କ ପତ୍ନୀ l ସେ ଥିଲେ ପତିବ୍ରତା ସତୀ ନାରୀ l ତାଙ୍କର ସତୀତ୍ୱ ପ୍ରଭାବରୁ ଦୈତ୍ୟ ଜଳନ୍ଧର ପ୍ରବଳ ପରାକ୍ରମୀ ଓ ଅଜେୟ ଥିଲା l ତାର ଉତ୍ପାତରେ ତ୍ରିପୁର ଥର ହର ହେଉଥିଲା l କଥା ଥିଲା ଯେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ତା’ର ମହାସତୀ ପତ୍ନୀ ବୃନ୍ଦାବତୀଙ୍କର ସତୀତ୍ୱ ଅପହରଣ ନ ହୋଇଛି ଜଳନ୍ଧରର ମୃତ୍ୟୁ ହେବନାହିଁ l ସେ ଦେବ,ଦାନବ ଓ ମାନବଙ୍କୁ ପୀଡ଼ା ଦେଉ ଥିବ l ଜଳନ୍ଧର ବଧ ପାଇଁ ନାରାୟଣ ମାୟାରେ ଜଳନ୍ଧର ରୂପ ଧାରଣ କରି ବୃନ୍ଦାବତୀଙ୍କ ସତୀତ୍ୱ ହରଣ କଲେ l ଏହା ଫଳରେ ଜଳନ୍ଧର ବିଷ୍ଣୁଙ୍କ ହସ୍ତରେ ପରାସ୍ତହୋଇ ନିହତହେଲା l ବୃନ୍ଦାବତୀ ଏକଥା ଜାଣିଲେ l ସେ ନାରାୟଣଙ୍କୁ ଅଭିଶାପ ଦେଲେ, ତାଙ୍କର ପତ୍ନୀକୁ ସେମିତି ରାକ୍ଷସ ହରଣ କରୁ ଏବଂ ସେ ପାଷାଣ ପାଲଟି ଯାଆନ୍ତୁ l ତାହା ହିଁ ଘଟିଥିଲା l ଶ୍ରୀରାମ ଅବତାରରେ ମାଆ ଜାନକୀଙ୍କୁ ରାକ୍ଷସ ରାବଣ ହରଣ କରି ନେଇଥିଲା ଓ ବିଷ୍ଣୁ ଶାଳଗ୍ରାମ ଶିଳା ରୂପ ଧାରଣ କରିଥିଲେ l
ଜଳନ୍ଧରର ବଧ ପରେ ବୃନ୍ଦା ଅଗ୍ନିିରେ ଝାସ ଦେଇ ଆତ୍ମ ବିସର୍ଜନ କଲେ l ତାଙ୍କ ଆତ୍ମା ଅନ୍ତରୀକ୍ଷକୁ ଯାଇ ତିନୋଟି ବୀଜ ରୂପେ ଭୂ ପତିତ ହେଲେ l ସେଥିରୁ ଯଥାକ୍ରମେ ତିନିଗୁଣ ଧରି ତିନୋଟି ବୃକ୍ଷ ଅଁଳା,ତୁଳସୀ ଓ ମାଳତୀ ସୃଷ୍ଟି ହେଲେ :-
ରଜଗୁଣରେ ସରସ୍ୱତୀ l
ତା ଅଂଶେ ଧାତ୍ରୀ ଉତପତି ll
ତୁଳସୀ ସତ୍ୱ ଗୁଣେ ଜାତ l
ଗଉରୀ ଅଂଶରେ ବିଦିତ ll
ଉମା ଅଂଶରେ ତମୋ ଗୁଣେ l
ମାଳତୀ ଉପୁଜିଲା ବନେ ll
ବିଷ୍ଣୁଙ୍କ ମାୟାରୁ ହିଁ ଏ ସବୁ ଘଟି ଥିଲା l ମାଳତୀ ତାର ତମ ଗୁଣ ହେତୁ ଶ୍ରୀ ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କ ପ୍ରିୟ ହୋଇ ନ ପାରି ବନ ମଧ୍ୟରେ ଦୂରେଇ ରହିଲା l ଦ୍ୱାପର ଯୁଗରେ ବନ ଫୁଲ ହୋଇ ସେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ପ୍ରିୟ ହେବ ବୋଲି କଥା ଦେଲା l ଶ୍ରୀବିଷ୍ଣୁ ଅଁଳା ଏବଂ ତୁଳସୀଙ୍କୁ ନେଇ ବୈକୁଣ୍ଠ ଚାଲି ଗଲେ l ବିଷ୍ଣୁଙ୍କ ଇଛାନୁସାରେ ମାଳତୀ ମର୍ତ୍ତ୍ୟରେ ପୂଜା ପାଇଲେ, ଅଁଳା ମର୍ତ୍ତ୍ୟ ଓ ସ୍ୱର୍ଗ ଏବଂ ତୁଳସୀ ତିନି ପୁରରେ ପୂଜା ପାଇଲେ l
ଧାତ୍ରୀ ତୁଳସୀ ବୃକ୍ଷ ବେନି l
ତାହାଙ୍କୁ ସଙ୍ଗତରେ ଘେନି ll
ବୈକୁଣ୍ଠେ ବୀଜେ ଲକ୍ଷ୍ମୀପତି l
ଅରଣ୍ୟେ ରହିଲେ ମାଳତୀ ll
ବିଷ୍ଣୁଙ୍କ ମାୟା ଓ ସତୀ ବୃନ୍ଦାଙ୍କ ଆତ୍ମାରୁ ସୃଷ୍ଟ ଏ ତିନି ପବିତ୍ର ବୃକ୍ଷ ଭଗବାନ ବିଷ୍ଣୁଙ୍କ ଅନୁଗ୍ରହରୁ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଗୁଣାବଳୀ ଦ୍ୱାରା ମଣ୍ଡିତ ହୋଇଛନ୍ତି l ଏ ତିନି ବୃକ୍ଷର ମହିମା କୀର୍ତ୍ତନ କରି କୁହାଯାଇଛି :-
ଧାତ୍ରୀ ଛାୟାରେ ଯେଉଁଜନ l
କରିବ ଗୋବିନ୍ଦ କୀର୍ତ୍ତନ ll
ଦଣ୍ଡକେ ଦଶଯୁଗ ଲେଖି l
ମୋ ପୁରେ ବସିହେବ ସୁଖୀ ll
କାର୍ତ୍ତିକେ ଧାତ୍ରୀ ବୃକ୍ଷ ତଳେ l
ହବିଷ ଅନ୍ନ ଏକ ବେଳେ ll
ଯେ ଜନ କରିବ ଭୋଜନ ll
ତା ପାପ ହୋଇବ ଦହନ l
ଅଶୌଚ ଦ୍ରବ୍ୟ ଥିଲେ ଭକ୍ଷି l
ସେ ଦୋଷ ନ ରହିବ କିଛି ll
ନିର୍ମଳ ହୋଇବ ଶରୀର l
ତେଣୁ ଅଏଁଳା ନାମ ତାର ll
ଅଏଁଳା, ତୁଳସୀ, ମାଳତୀ l
ଏ ତିନି ମୋହ ପ୍ରିୟ ଅତି ll
ବିଶେଷ ତୁଳସୀ ପ୍ରଧାନ l
ସଂସାରେ ମୋହରି ସମାନ ll
କାର୍ତ୍ତିକ ମାହାତ୍ମ୍ୟର ଉପରୋକ୍ତ ଉକ୍ତିରୁ ଜଣାଯାଏ ତୁଳସୀଙ୍କ ମାହାତ୍ମ୍ୟ ତଳକୁ ଅଁଳାଙ୍କର ମାହାତ୍ମ୍ୟ ରହିଛି l ଅଁଳାର ଉତ୍ପତ୍ତି ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଆଉ ଦୁଇଟି ପୌରାଣିକ କିମ୍ବଦନ୍ତୀ ମଧ୍ୟ ଶୁଣାଯାଏ l
ପ୍ରଥମ କିମ୍ବଦନ୍ତୀ ଅନୁସାରେ, ଯେଉଁ ସମୟରେ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ୱ ପ୍ରଳୟ ଜଳରେ ନିମଗ୍ନ ହୋଇଥିଲା, ସେତେବେଳେ ସ୍ୱୟଂ ବ୍ରହ୍ମା ବିଷ୍ଣୁଙ୍କ ନାଭିରୁ ଉତ୍ପନ କମଳ ଉପରେ ଉପବେଶନ କରି ପରଂବ୍ରହ୍ମ ପ୍ରଭୁ ନିରାକାରଙ୍କ ଧ୍ୟାନ ଓ ତପସ୍ୟାରେ ମଗ୍ନ ଥିଲେ l ତପସ୍ୟା କରି କରି ତାଙ୍କ ଆଖିରୁ ଲୁହ ଗଡି ପଡି ଥିଲା l ସେହି ଲୁହ ଭୂ ପତିତ ହେବାରୁ ସେଥିରୁ ଅଁଳା ବୃକ୍ଷ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲା l
ଦ୍ୱିତୀୟ କିମ୍ବଦନ୍ତୀ କହେ ମା’ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଓ ସରସ୍ବତୀ ଏକଦା ଶ୍ରୀହରିଙ୍କୁ ଏକ ନୂତନ ପଦାର୍ଥରେ ପୂଜା କରିବାକୁ ଚାହିଁଲେ l ଏହି କଥା ଚିନ୍ତା କରୁ କରୁ କେଇବୁନ୍ଦା ଆନନ୍ଦାଶ୍ର ସେମାନଙ୍କ ଚକ୍ଷୁରୁ ନିଗିଡି ପଡିଲା l ଏହି ଅଶ୍ରୁରୁ ମାଘ ମାସ ଶୁକ୍ଳ ଏକାଦଶୀ ଦିନ ଅଁଳା ବୃକ୍ଷ ଉତ୍ପତ୍ତି ହୋଇଥିଲା l
ଅଁଳା ଏକ ପବିତ୍ର ବୃକ୍ଷ ଓ ଭଗବାନ ବିଷ୍ଣୁଙ୍କ ଅତି ପ୍ରିୟ ହୋଇ ଥିବାରୁ ଧର୍ମ ମାସ କାର୍ତ୍ତିକରେ ସେ ମଧ୍ୟ ପୂଜ୍ୟା l ଅଁଳା ଗଛମୂଳକୁ କାର୍ତ୍ତିକ ମାସରେ ପରିଷ୍କାରକରି ଗୋମୟରେ ଲିପି ଭକ୍ତିସହକାରେ ଯଥା ବିଧି ପୂଜା କରାଯାଏ l ବିଷ୍ଣୁଙ୍କ ନାମ ସ୍ମରଣ ପୂର୍ବକ ଏହି ବୃକ୍ଷକୁ ପରିକ୍ରମା କରା ଯାଏ l ଏହା ମୂଳରେ ନାମ ସଂକୀର୍ତ୍ତନ ମଧ୍ୟ କରାଯାଏ l ଅଁଳା ଓ ତୁଳସୀ ବିଷ୍ଣୁଙ୍କର ଅତି ପ୍ରୀୟ l ପତ୍ରସହ ଅଁଳା ଫଳ ଓ ତୁଳସୀ ବିଷ୍ଣୁଙ୍କୁ ଅର୍ପଣ କଲେ ଭଗବାନ ସନ୍ତୋଷ ଲାଭ କରିଥାନ୍ତି l କାର୍ତ୍ତିକ ମାସରେ ଵିଷ୍ଣୁ ଦେବତା ଓ ଋଷି ମାନଙ୍କ ସହିତ ଅଁଳା ବୃକ୍ଷରେ ବାସ କରନ୍ତି l ତେଣୁ ଏହି ମାସରେ ଅଁଳା ବୃକ୍ଷକୁ ପୂଜା କରାଯାଏ l ହବିଷ୍ୟାଳି ମାନେ ଅଁଳା ବଟା କରି ସେଥିରେ ବିଷ୍ଣୁ ପ୍ରତିମାକୁ ସ୍ନାନକରାଇ ପୂଜା କରିବା ସହିତ ଏହାକୁ ନିଜେ ମଧ୍ୟ ଲଗାଇ ସ୍ନାନ କରନ୍ତି l କାର୍ତ୍ତିକମାସରେ ଅଁଳା ବୃକ୍ଷରୁ ପତ୍ର,ପୁଷ୍ପ ଓ ଫଳ ଚୟନ ନିଷିଦ୍ଧ l ପୂର୍ବରୁ ସଂଗୃହୀତ ଥିବା ଅଁଳା ଦଳ,ଫଳ ଏବଂ ପୁଷ୍ପରେ କାର୍ତ୍ତିକପୂଜା କରା ଯାଏ l ପଦ୍ମପୁରାଣରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ଅଛି ପ୍ରାତଃ ସ୍ନାନ ପରେ ଵିଷ୍ଣୁ ନାମ ସ୍ମରଣ କରି ଅଁଳା ଜଳ ସିଞ୍ଚନ ଓ ସେବନ ଦ୍ୱାରା ମନୁଷ୍ୟର ସକଳ କଳୁଷ ନାଶ ହୋଇ ସେ ନିରୋଗ ଓ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟବାନ ହୋଇଥାଏ l ଅଁଳା ବୃକ୍ଷ ତଳେ ହରିନାମ ସଂକୀର୍ତ୍ତନ,ହବିଷ୍ୟ ଅନ୍ନ ଭୋଜନ କଲେ ବୈକୁଣ୍ଠ ପ୍ରାପ୍ତି ହୁଏ ବୋଲି ବିଶ୍ୱାସ ରହିଛି l ଅଁଳାର ଅନ୍ୟ ନାମ ଧାତ୍ରୀ l ଶାସ୍ତ୍ରରେ ତୁଳସୀ,ଅଁଳା, ମାଳତୀ, ବଦରି,ବେଲ, ବର,ଅଶ୍ୱସ୍ତ ଆଦି ବୃକ୍ଷକୁ ପବିତ୍ର ବୃକ୍ଷର ମାନ୍ୟତା ଦିଆଯାଇଛି l ସରସ୍ବତୀଙ୍କ ସତ୍ୱଗୁଣ ଧରି ଅଁଳାର ଜନ୍ମ l ଏଣୁ ଏହା ଏକ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଉପକାରୀ ଏବଂ ପବିତ୍ର ବୃକ୍ଷ l ଅଁଅଳା ବା ଧାତ୍ରୀ ବୃକ୍ଷ ସ୍ୱୟଂ ବୃକ୍ଷ ନାରାୟଣ l ଏହାକୁ ଅକାରଣରେ ଛେଦନ ନିଷିଦ୍ଧ ଅଟେ l ଧାତ୍ରୀ ଓ ତୁଳସୀ ଏହି ଦୁଇ ପବିତ୍ର ବୃକ୍ଷ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ପଦ୍ମ ପୁରାଣରେ କୁହାଯାଇଛି :-
ଧାତ୍ରୀ ବୃକ୍ଷ ଅଟଇ ଯେ ତୁଳସୀ ସମାନ l
ତାହାର ମହିମା ଦେବୀ ପାର୍ବତୀ ଗୋ ଶୁଣ ll
ଯେତେକ ଦେବତା ଥାନ୍ତି ତୁଳସୀ ମୂଳରେ l
ତେତେକ ଥାଆନ୍ତି ସେହି ଧାତ୍ରୀର ମୂଳରେ ll
ଗଙ୍ଗାଦି ସକଳ ତୀର୍ଥ ତହିଁରେ ଥାଆନ୍ତି l
ବ୍ରହ୍ମା ବିଷ୍ଣୁ ଶିବ ଆଦି ଦଣ୍ଡେ ନ ଛାଡ଼ନ୍ତି ll
ତୁଳସୀ ଧାତ୍ରୀ ମହିମା ଯେ କେହି ଶୁଣଇ l
ସକଳ ପାତକ ନାଶି ବୈକୁଣ୍ଠେ ବସଇ ll
ଅଁଳା ପୂଜନ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଦୃଷ୍ଟି କୋଣରୁ ବିଚାର କଲେ ଜଣା ଯାଏ ଯେ ଏହା ପ୍ରକୃତ ପକ୍ଷେ ଧର୍ମ ନାମରେ ପ୍ରକୃତି ପୂଜା l ପୂଜାହେଉଛି ଉପକାରର ସ୍ମୃତିଗାନକରି ତା’ର ମହତ୍ୱ ପ୍ରତିପାଦନ କରିବା l ଅଁଳାର ଔଷଧିୟ ଗୁଣ ସର୍ବ ଜନ ବିଦିତ l ଆମର ଆୟୁର୍ବେଦ ମତରେ ଅଁଳା ପୃଥିବୀର ଏକ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ମହୋଷଧି l ଏହା ଅକାଳ ବାର୍ଦ୍ଧକ୍ୟ ଦୂର କରେ l ଏହାର ଅମ୍ଳରସ ବାୟୁ ,ମଧୁର ରସ ପିତ୍ତ, କଷା ରସ କଫ ନାଶ କରିଥାଏ l ଆୟୁର୍ବେଦ ମତରେ ଶରୀରର ସମସ୍ତ ବ୍ୟାଧିର କାରଣ ବାତ ,ପିତ୍ତ ଓ କଫ l ଏହାର ଅସନ୍ତୁଳନରେ ଶରୀରରେ ବିଭିନ୍ନ ରୋଗ ଉପୁଜି ଥାଏ l ଏହାର ସନ୍ତୁଳନପାଇଁ ଅଁଳା ଏକ ଅମୋଘ ଔଷଧରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇ ଥାଏ l ହରିଡ଼ା, ବାହାଡା ଏବଂ ଅଁଳାରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ତ୍ରି ଫଳା ଏକ ବହୁ ଗୁଣ ବହନ କରୁଥିବା ଔଷଧ l ଅଁଳା ରସରେ ପ୍ରଚୁର ମାତ୍ରାରେ ଖାଦ୍ୟସାର ଭରି ରହିଛି l ପୁରାଣରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ଅଛି ମହର୍ଷି ଚ୍ୟବନ ଅଁଳାପ୍ରସ୍ତୁତ ଚ୍ୟବନପ୍ରାସ ସେବନକରି ବାର୍ଦ୍ଧକ୍ୟରୁ ଯୌବନ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥିଲେ l ଅଁଳାପୂଜନ ଉଭୟ ବିଜ୍ଞାନ ଓ ଧାର୍ମିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ଯଥାର୍ଥ ବୋଲି ପ୍ରତିପାଦିତ ହୋଇଛି l
ଅଁଳାର ବହୁବିଧ ଉପକାରୀ ଗୁଣର ପ୍ରଚାର ପାଇଁ ସମ୍ଭବତଃ ଆମର ପୂର୍ବସୁରୀମାନେ ଏହି ଧର୍ମୀୟ